باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهسا حنیفه - نشست کشورهای اروپایی در کاخ سفید، با حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، و رهبران کشورهای اروپایی از جمله امانوئل ماکرون، کایر استارمر، جورجیا ملونی، فریدریش مرتز، و مارک روته، نقطه جدیدی در تلاش‌های جهانی برای پایان دادن به جنگ اوکراین بود. این گردهمایی که در فضایی آکنده از امید‌های شکننده و تردید‌های عمیق برگزار شد، نه‌تنها عزم بین‌المللی برای حل یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیک دهه اخیر را نشان داد، بلکه شکاف‌های عمیق میان طرف‌های درگیر را نیز آشکار کرد. مذاکرات که با محوریت آتش‌بس، تضمین‌های امنیتی، و ایده بحث‌برانگیز «تبادل سرزمین‌ها» پیش رفت، پرسش‌های بزرگی را درباره امکان دستیابی به صلح پایدار مطرح کرد.

بازگشت آمریکا به بازی بزرگ

نشست اخیر در کاخ سفید، بیش از یک گردهمایی دیپلماتیک بود؛ این رویداد تلاشی جسورانه از سوی دونالد ترامپ برای بازتعریف نقش آمریکا در یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ژئوپلیتیک جهان به شمار می‌رود. ترامپ که پس از بازگشت به قدرت رویکردی عمل‌گرایانه به بحران اوکراین در پیش گرفته، با دعوت از زلنسکی و رهبران ارشد اروپایی، از جمله اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، و فریدریش مرتز، صدراعظم آلمان، خود را به‌عنوان میانجی کلیدی معرفی کرد. برخلاف نشست پرتنش قبل که به دلیل مشاجره لفظی میان او و زلنسکی خبرساز شد، این دیدار فضایی سازنده‌تر داشت، هرچند زیر لایه‌های خوش‌بینی، اختلافات عمیقی پنهان بود. حضور گسترده رهبران اروپایی، از جمله جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، و کایر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، نشانه‌ای از عزم اروپا برای ایفای نقشی فعال‌تر در مذاکرات بود، به‌ویژه در شرایطی که فشار‌های اقتصادی ناشی از جنگ، قاره سبز را به ستوه آورده است.

ترامپ در این نشست از گفت‌وگوی غیرمستقیم خود با ولادیمیر پوتین خبر داد و اعلام کرد که مذاکرات می‌تواند به نشستی سه‌جانبه با حضور او، زلنسکی، و پوتین منجر شود. او با اشاره به بازه زمانی «یک یا دو هفته» برای روشن شدن چشم‌انداز صلح، خوش‌بینی محتاطانه‌ای را به نمایش گذاشت. اما مطرح کردن ایده «تبادل سرزمین‌ها» به‌عنوان بخشی از مذاکرات، زنگ خطر را برای اوکراین و متحدان اروپایی به صدا درآورد. مسکو خواستار عقب‌نشینی کامل اوکراین از دونتسک و لوهانسک در ازای توقف درگیری‌ها در زاپروژیا و خرسون است، پیشنهادی که زلنسکی آن را «غیرقابل قبول» خوانده و تأکید کرده که حفظ تمامیت ارضی اوکراین، از جمله کریمه، خط قرمز اوست. این اختلاف دیدگاه، نشان‌دهنده شکاف عمیقی است که می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند. اروپا، که از سال ۲۰۲۲ بیش از ۳۲۰ میلیارد دلار برای حمایت از اوکراین هزینه کرده و با تورم بی‌سابقه و بحران انرژی مواجه شده، تحت فشار فزاینده‌ای برای یافتن راه‌حلی سریع قرار دارد. این فشار، همراه با اصرار آمریکا بر مصالحه، زلنسکی را در موقعیتی دشوار قرار داده، جایی که باید میان حفظ اصول ملی و پذیرش واقعیت‌های ژئوپلیتیک تعادل برقرار کند.

امنیت یا تسلیم؟ معادله‌ای در قلب مذاکرات

بحث درباره تضمین‌های امنیتی برای اوکراین، یکی از محور‌های اصلی نشست کاخ سفید بود و نقطه تلاقی امید‌ها و تردید‌ها به شمار می‌رفت. ولودیمیر زلنسکی که از زمان آغاز جنگ با چالش‌های داخلی و خارجی متعددی روبه‌رو بوده، در این نشست بر نیاز به «ضمانت‌های امنیتی غیرقابل فسخ» تأکید کرد. او از توافقی برای خرید تسلیحات آمریکایی به ارزش ۹۰ میلیارد دلار از طریق اروپا خبر داد، اقدامی که نه‌تنها توان دفاعی اوکراین را تقویت می‌کند، بلکه به‌عنوان اهرمی اقتصادی برای جلب حمایت واشنگتن طراحی شده است. این توافق که جزئیات آن هنوز به‌طور کامل منتشر نشده، می‌تواند به‌عنوان بخشی از تلاش‌های کی‌یف برای جلب حمایت بلندمدت غرب تلقی شود، به‌ویژه در شرایطی که اوکراین با کمبود شدید مهمات و مشکلات سربازگیری مواجه است.

با این حال، اظهارات دونالد ترامپ در مصاحبه با فاکس‌نیوز مبنی بر عدم اعزام نیرو‌های زمینی آمریکایی به اوکراین، محدودیت‌های تعهدات واشنگتن را آشکار کرد. او تأکید کرد که کشور‌های اروپایی، به‌ویژه فرانسه، آلمان، و بریتانیا، باید مسئولیت اصلی حفظ صلح را بر عهده گیرند، و آمریکا تنها از طریق «حمایت هوایی» مشارکت خواهد کرد. این موضع، که با استقبال محتاطانه رهبران اروپایی مواجه شد، نگرانی‌هایی را درباره پایداری تعهدات آمریکا در بلندمدت ایجاد کرده است.

امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، با تأکید بر اینکه «آتش‌بس پیش‌نیاز هرگونه مذاکره سه‌جانبه است»، خواستار توقف فوری درگیری‌ها شد. او با اشاره به اینکه «نمی‌توان تحت بمباران مذاکره کرد»، بر لزوم تقویت ارتش اوکراین به‌عنوان ستون امنیت اروپا تأکید کرد. این دیدگاه با حمایت فریدریش مرتز، صدراعظم آلمان، و جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، همراه شد که هر دو بر ضرورت افزایش فشار بر مسکو تأکید کردند. مارک روته، دبیرکل ناتو، نیز پیشنهاد تضمین‌های امنیتی مشابه ماده ۵ ناتو را «پیشرفتی بزرگ» خواند، اما اذعان کرد که جزئیات هنوز در دست بررسی است. 

سایه مسکو: پوتین، بازیگر روس در شطرنج صلح

اظهارات خوش‌بینانه دونالد ترامپ درباره آمادگی ولادیمیر پوتین برای مذاکره، با تردید‌های عمیق رهبران اروپایی مواجه شد. ماکرون با صراحت اعلام کرد که «پوتین هنوز هزینه کافی برای جنگ نپرداخته» و هشدار داد که مسکو ممکن است از مذاکرات برای خرید زمان و تحکیم مواضع خود استفاده کند. این دیدگاه نشان می‌دهد که روسیه بیشترین پیشروی خود را از ابتدای سال در دونتسک و کوراخووه داشته است. پوتین در نشست آلاسکا که به‌تازگی برگزار شد، با تضمین‌های امنیتی برای اوکراین موافقت کرد، اما چین را به‌عنوان یکی از ضامنان احتمالی معرفی کرد، پیشنهادی که با واکنش منفی اروپا مواجه شد، زیرا پکن از آغاز جنگ به‌طور ضمنی از مسکو حمایت کرده است. 

اقتصاد روسیه، تحت فشار تحریم‌های غرب،  با بحران مالی مواجه است. با این حال، پوتین با تکیه بر منابع طبیعی دونباس، از جمله ذخایر لیتیوم و گاز با ارزش تقریبی ۱۲ تریلیون دلار، همچنان از موضع قدرت مذاکره می‌کند. این منابع که برای فناوری‌های پیشرفته و انرژی سبز حیاتی هستند، اهرم مهمی برای کرملین در مذاکرات به شمار می‌روند. در مقابل، اوکراین با کمبود شدید مهمات و مشکلات سربازگیری مواجه است. این ضعف، فشار‌ها بر زلنسکی برای انعطاف در مذاکرات را افزایش داده، اما او همچنان بر حفظ تمامیت ارضی تأکید دارد.

 اروپا در تنگنای استراتژیک: فشار اقتصادی و عزم دیپلماتیک

رهبران اروپایی در نشست کاخ سفید بار‌ها بر لزوم افزایش فشار بر روسیه تأکید کردند. فریدریش مرتز، صدراعظم آلمان، با اشاره به پیچیدگی مذاکرات پیش‌رو، خواستار آتش‌بس فوری شد و اعلام کرد که بدون توقف درگیری‌ها، برگزاری نشست سه‌جانبه غیرممکن است. کایر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، این نشست را «روزی تاریخی» برای اوکراین و اروپا خواند و بر نقش محوری اروپا در تأمین امنیت اوکراین تأکید کرد. جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، نیز با اشاره به «کورسوی امید» برای صلح، مذاکرات را نتیجه ابتکارات دیپلماتیک ترامپ دانست. اما این خوش‌بینی با واقعیت‌های اقتصادی اروپا در تضاد است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اروپا از سال ۲۰۲۲ بیش از ۳۲۰ میلیارد دلار برای حمایت از اوکراین هزینه کرده و با افزایش ۴۰ درصدی قیمت انرژی و تورم بی‌سابقه مواجه شده است. این فشار‌های اقتصادی، اروپا را به یافتن راه‌حلی سریع‌تر برای پایان جنگ ترغیب کرده، اما اختلافات داخلی در اتحادیه اروپا، به‌ویژه میان کشور‌های شرق و غرب، انسجام دیپلماتیک را به چالش کشیده است.

لهستان و کشور‌های بالتیک که از نزدیکی جغرافیایی به روسیه و تهدیدات مستقیم آن نگران‌اند، نسبت به هرگونه مصالحه ارضی با مسکو بدبین هستند. لهستان خواستار استقرار نیرو‌های ناتو در مرز‌های اوکراین شده، پیشنهادی که با مخالفت آلمان و فرانسه مواجه شده، زیرا آنها نگران تحریک بیشتر روسیه هستند. این اختلافات، همراه با واکنش تند مسکو به ایده استقرار نیرو‌های حافظ صلح، نشان‌دهنده شکنندگی ائتلاف غرب در برابر کرملین است.

چشم‌انداز مبهم: صلح پایدار یا آتش‌بس شکننده؟

آینده مذاکرات صلح در اوکراین به عوامل متعددی بستگی دارد. نخست، توانایی طرف‌ها در یافتن توازن میان تضمین‌های امنیتی و امتیازات ارضی است. زلنسکی که تحت فشار داخلی برای حفظ تمامیت ارضی قرار دارد، با پیشنهاد‌های ارضی مسکو مخالف است، اما نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد که ۳۵ درصد اوکراینی‌ها آماده پذیرش مذاکره، حتی به قیمت از دست دادن برخی مناطق، هستند. این تغییر نگرش، نتیجه خستگی از سه سال جنگ، ویرانی زیرساخت‌ها و بحران اقتصادی است.

دوم، نقش آمریکا و اروپا در حفظ انسجام دیپلماتیک حیاتی است. اختلافات داخلی در دولت ترامپ، به‌ویژه بین او و مارکو روبیو که نسبت به تحریم‌های جدید علیه روسیه هشدار داده، می‌تواند مذاکرات را تضعیف کند. تصمیم آمریکا برای تعلیق کمک‌های نظامی به اوکراین که به دنبال مشاجره ترامپ و زلنسکی اتخاذ شد، نشان‌دهنده شکنندگی تعهدات واشنگتن است. این تصمیم، فشار‌ها بر زلنسکی برای انعطاف در مذاکرات را افزایش داده، اما همزمان خشم کی‌یف را برانگیخته است.

سوم، بازیگران غیرمستقیم مانند چین نیز نقش مهمی دارند. حمایت ضمنی پکن از مسکو، به‌ویژه از طریق تأمین پهپاد‌ها و تجهیزات الکترونیکی، مذاکرات را پیچیده‌تر کرده است.

جهان در انتظار: پایان جنگ یا آغاز بحرانی جدید؟

نشست کاخ سفید گامی بلند در مسیر صلح بود، اما موانع پیش‌رو عظیم هستند. اروپا که از پیامد‌های اقتصادی جنگ خسته شده، به دنبال نقشی فعال‌تر است، اما بدون حمایت قاطع آمریکا، توان آن محدود است. زلنسکی در تنگنای حفظ تمامیت ارضی و پذیرش واقعیت‌های ژئوپلیتیک قرار دارد. پوتین نیز، با وجود فشار‌های اقتصادی، با تکیه بر دستاورد‌های میدانی و منابع دونباس، از موضع قدرت وارد مذاکرات می‌شود.

نشست سه‌جانبه پیشنهادی می‌تواند نقطه عطفی باشد، اما بدون آتش‌بس پایدار و تضمین‌های امنیتی قوی، خطر بازگشت به درگیری‌ها باقی است. جهان نظاره‌گر است که آیا دیپلماسی پرشتاب کاخ سفید به صلحی پایدار منجر خواهد شد یا تنها آتش‌بسی شکننده را به ارمغان می‌آورد که زمینه‌ساز بحرانی جدید خواهد بود.